Maaslandse Dam
Ruimtelijk-programmatische visie voor een nieuw dorp- Maaslandse Dam
- Jaar: 2008 – 2013
- Opdracht: Gemeente Midden-Delfland
- Met: OD205 stedebouw, Fabrique communicatie en design, Twijnstra Gudde
Een nederzetting als aanwinst voor het landschap
Nieuw Maaslandse dam
De locatie Maaslandse dam bevindt zich in de vm Rijksbufferzone Midden-Delfland, ingeklemd tussen de Oostgaag en de tramdijk. Met de instelling van Midden Delfland als Rijksbufferzone werd vestiging van glastuinbouw in het gebied zoveel mogelijk geweerd. De nieuw gevormde gemeente Midden Delfland heeft vervolgens de handschoen opgepakt om het landschap te saneren door de circa 10 hectare glastuinbouwbedrijven in het gebied op te kopen en te slopen.
De forse investering die de gemeente hiertoe heeft moeten doen moet echter worden terugverdiend. De opgave daarbij is een invulling te geven aan het gebied, die recht doet aan de ambities van Midden Delfland om een ‘landschap met A-kwaliteit’ te ontwikkelen. Als kritische partner volgt de Midden Delflandvereniging het project dan ook met argusogen. Het middel mag immers niet erger zijn dan de kwaal. Om sturing te geven aan dit project heeft de gemeente Midden-Delfland opdracht gegeven tot het opstellen van een ruimtelijk-programmatische visie, in nauwe samenwerking met een werkgroep van vertegenwoordigers uit het gebied.
Als uitgangspunt is gesteld, dat de bouwactiviteiten moeten leiden tot kwaliteitsverbetering van het landschap. In plaats van te parasiteren op het fraaie landschap moet de ontwikkeling iets waardevols toevoegen aan het landschap. Als referentie hiervoor zijn dorpen en buurtschappen in Midden-Delfland opgevoerd, die niet alleen aantrekkelijke accenten vormen aan de horizon, maar vooral ook aanleiding geven tot een bezoek aan en een tocht door Midden Delfland. Als uitvalsbasis of als doel voor een wandel- of fietstocht. Daarbij wordt niet alleen gestreefd naar een hoge beeldkwaliteit. Ontwikkeling van Maaslandse dam kan ook worden benut om de programmatische kwaliteit van Midden Delfland te vergroten.Want juist op dat punt ontbreekt er nog het een en ander in Midden Delfland.
Om programmatische rijkdom te creëren worden voorwaarden gesteld aan de uitgifte van bouwgrond. Alleen met een ondernemingsplan waarin wordt aangetoond dat een culturele of recreatieve voorziening wordt geëxploiteerd kan men worden geselecteerd om te mogen bouwen en wonen in Maaslandse dam. Het doel is, dat er een gemeenschap ontstaat waarin wordt gewoond en gewerkt en waarbij de activiteiten van de bewoners aanleiding geven tot een bezoek aan en verblijf in Maaslandse dam. Als leidend thema voor de activiteiten wordt de citta-slow filosofie opgevoerd; een internationale beweging die het zorgvuldig en aandachtig produceren en genieten van producten wil bevorderen.
Om sturing te geven aan de gewenste ontwikkeling van Maaslandse dam is de ruimtelijk-programmatische visie opgesteld en vastgesteld. Deze visie die een globaal kader biedt waarbinnen bouwontwikkeling kan plaatsvinden, gaat uit van differentiatie in dichtheid, waardoor ruimte wordt geboden aan verschillende typen kavels en bebouwing. Ook is het gericht op de vorming van een centrale ruimte met een collectief gebouw. Ontsluiting en waterhuishouding wordt op een vanzelfsprekende ´dorpse´ manier georganiseerd. Rekening houdend met subtiele kenmerken van het terrein zoals kavelsloten en beplanting.
Daarnaast zijn ter inspiratie beeldkwaliteitskenmerken opgesteld. Daarbij wordt gestreefd naar een ambachtelijke en agrarische uitstraling, zonder te vervallen in nostalgie. Om de ´formule´ van Maaslandse dam mogelijk te maken en ook op termijn levend te houden wordt een vorm van collectief ontwikkelen en exploiteren geadviseerd. Dit zal eens te meer nodig zijn, omdat deze vorm van ontwikkeling het moet hebben van waardecreatie op termijn en niet van snel geld verdienen.
Het opstellen van de ruimtelijk-programmatische visie is gerealiseerd door een samenwerkingsverband van Ben Kuipers landschapsarchitect, OD205 stedebouw en Fabrique communicatie & design in nauwe samenwerking met een werkgroep, waarin naast de gemeente Midden-Delfland ook de Midden-Delflandvereniging, de lokale ondernemersvereniging groen goud en de provincie Zuid Holland zijn vertegenwoordigd. Halverwege het planproces zijn lokale ondernemers die zich reeds hadden aangemeld met een initiatief uitgenodigd hun plannen te presenteren. Dit leidde tot een match, waarbij lokaal (cultureel) ondernemerschap zich verenigde tot een enthousiaste initiatiefgroep. De voorgestelde initiatieven, die variëren van een kleinschalige zorgboerderij voor autistische kinderen tot een cultuurschuur, bed&breakfast en ´van mond tot grond´ restaurant, zien goede mogelijkheden tot samenwerking en gebruik maken van elkaars diensten.
Het vervolg
Op aandringen van de Stichting Groen Goud is de visie door OD205 SL uitgewerkt in een verkavelingsplan en inrichtingsplan, gebaseerd op ‘de warmoezerij’, met collectieve tuinen. Ben Kuipers nam zitting in het Q-team dat als kwaliteitsaanjager en bewaker fungeert. Als de kavels in verkoop worden gebracht bevindt de vastgoedcrisis zich echter op een dieptepunt. Ondertussen kiest de gemeenteraad voor korte termijn opbrengst en laat na achterwege blijven van koopkrachtige vraag de programmatische uitgangspunten los. Met als resultaat dat uiteindelijk slechts een woonbuurtje wordt gerealiseerd.